Dili,(05/08/2025), Ajensia Agriculture Innovation Community (Ai-com) Servisu hamutuk ho Diresaun Nasionál Peskiza e Estatístika realiza workshop konaba rezultadu peskiza adubus organiku hare latun (Biocar) no Ai-kameli ne’ebé mak implementa komunidade ka agrikultór sira nia to’os liu-liu parte agrikultura.

Ministru Agrikultura Pekuária Peska no Floretas Marcos Mameta da Cruz Iha entrevista esplika, atividade workshop ne’e konaba rezultadu peskiza ne’ebé mak durante ne’e hala’o hamutuk ho Peskizadór Ministériu nian hamutuk ho programa Ai-Com ne’ebé mak hetan apoiu husi Governu Austrália liu husi nia programa ACIAR.

Ministru hatutan, atividade peskiza konaba hare latun, Ai-kameli nomós ai-horis sira seluk tan. Tanba ne’e  liu husi Workshop ida ne’e sira atu haree fila fali peskiza  sira ne’ebé mak lao tiha ona durante ne’e.”Workshop ne’e hetan partisipasaun husi Embaxadór Austrália, iha mós peritu sira husi Universidade Austrália envolve mós peskizadór sira husi Dirasaun Nasionál Peskiza MAPPF nian, peskiza ne’e hala’o tanba hetan apoiu husi parseiro dezenvolvimentu AI-COM no ACIAR ne’ebe mak envolve direita komunidade agrikultor sira ne’ebe iha tereino hodi komprende konba ba oinsa mak uza hare kuli sai audubus organiku hodi utiliza iha toos.

Ministru Salenta, Polítika ba oin ne’e atu dezenvolve agrikultura organiku, tanba ne’e peskiza ne’e importante tebes hodi hare komponentes sira ne’ebé mak bele kontribui hodi aumenta produsaun agrikultura organiku nune’e bele kompete ho nasaun sira seluk, tanba Timor-Leste sei tama ba ASEAN ne’eduni Timor tenki  kompete ho sira konaba produtu ne’ebe mak kualidade, ne’eduni Ministériu hakarak desenvolve agrikultura organiku atu bele hasa’e ‘ produsaun rai laran, liu husi peskiza ne’ebe mak sira halo mak bele hamosu ideia foun atu bele desenvolve diak liu tan iha setór agrikultura no iha produsaun ne’ebé mak diak no kualidade sustentavel ne’ebe orienta ba merkadu internasionál no mos nasionál.

Iha fatin hanesan Diretór Projeito Ai-Com, Robert Williams hatete, durante ne’e Ai-Com servisu hamutuk ho Diresaun Nasional Peskiza Estatistika hamutuk ho peskizadór sira halo peskiza konaba Ai-kameli, hare, halai natar, halo to’os liu-liu haree ba inovasaun ne’ebé bele ajuda to’os nain sira hodi bele hetan osan atu sustenta vida moris lor-loron, baze fundamental ba too’s nain sira mak badinas atu bele hetan osan.

Nia realsa,durante ne’e Ai-com servisu hamutuk ho komunidade sira hodi bele produz ai-kameli oan rihun ba rihun atu bele fahe ba komunidadesira seluk, Ai-Com mós halo peskiza konaba adubus organiku ne’ebe mak uza hare kulit, tanba uluk hare latun agrikultór sira sunu estraga de’it maibe agora iha Timor laran tomak sira ne’ebe mak dulas hare bele uza fali hare kulit sunu to’o metan hodi bele uza ba iha ai-horis oioin hanesan ortikultura, modo, fehuk, nomos ai-horis sira seluk, tanba agora agrikultór sira hatene ona hare latun mós bele fo benefisiu diak ba ai-horis sira hodi bele aumenta produsaun iha área agrikultura.

 Resultadu husi peskiza durante ne’e mak agora iha Timor tomak komunidade agrikultór sira uza hare latun hodi bele hasa’e produsaun agrikola kada tinan dala rua ou tolu no rai ne’ebé mak la dun diak bele uza hare latun hodi hetan nia produsaun diak, atividade ne’ebe durante halo mak iha munisípiu Likisa, Bobonaro, Manufahi, Viqueque, Lospalos, Baucau, Aileu no Ainaro.

 Workhop ne’e realiza durante loron rua hahú iha loron 5-6 Agustu 2025 iha Salaun Enkontru Timor Lodge Dili. Ekipa DMEA