MAPPF Kuda Ai-parapa Rihun lima Iha Suai-loro Covalima
Ministériu
Agrikultura Pecuária Pesca no Floresta (MAPPF) liu hosi Secretario Estadu
Floresta (SEF) hamutuk ho Vice 2 Primeiru Ministru (PM) no Ministru
Dezenvolvimentu Rural Habilitasaun Comunitaria (MDRHC) Mariano Assanami Sabino,
kuda Ai-parapa hun 5000 iha Ambito selebrasaun loron Mundial Ai-Parapa ho Tema
“Kuda No Proteje Ai-Parapa Sei Redus Mudansa Klimatika No Hasa’e
Ekonomia Azúl Ba Futuru Ne’ebe Rezilente Iha Timor Leste” atividade
ne’e realiza iha loron Sabadu 26/07/25 iha Suku Suai Loro Postu Administrativu
Suai Vila.
Iha
entrevista Vice 2 Primeiru Ministru (PM) Ministru Dezenvolvimentu Rural
Habilitasaun Comunitaria (MDRHC) Mariano Assanami Sabino hanesan reprezenta
nuno Governu konstitusional hamutuk ho Ministru MAPPF SEF ho membru
Governu lobuk ida hamutuk, Diretór jerál, Diretor
Nasional nomos Estudante, Autoridade Municipal Autoridade Lokál sira, hamutuk
hodi selebra loron Internasional Ai-parapa.
Membru
Governu ne’e akresenta katak, totál Ai-parapa iha rai hamutuk 9 mill ektare
maibé 4 mill ital ektare kuaze destroi ka estraga tanba ne’e mak
governu hili Suai Loro hanesan fatin ne’ebe protejida, no
iha valores ne’ebe mak proteje as, maibe fatin ne’e mos degrada
dadauk, tanba ne’e mak presiza halo konsensializasaun presiza kuda
fali Ai-parapa iha ne’e.
Nia
hatutan,kuda ai-parapa Objetivu prinsipal mak
konserva Ai-parapa tanab ne’e fatin ba Ikan no kadiuk
inklui budu tasi atu nune’e be;e hasa’e produsaun iha área tasi
nian atu nune’e labele depende bebeik Ai-han husi Rai
liur. Timor tenki auto sufisiente ona ba soberania Ai-han.
Iha fatin
hanesan Ministro MAPPF Marcos “Mameta” da Cruz hatutan, Ita presiza servisu
hamutuk atu kuidadu ita -nia rai, ita- nia natureza no - ambiente hodi bele fo
moris mai ita tanba parte ambiente iha tasi ibun
sira ne’e ita presiza kuda fali Ai. Ai ne’ebé bele moris iha tasi
ibun mak Ai-parapa tanba Ai-parapa nia funsaun ne’e barak, nia abut sai fatin
ba ikan sira atu moris no ikan sira bele moris iha ne’eba no nia abut mos bele
proteje tasi be’en (laloron)ne’ebé mak baku mai iha rai maran. Liu-liu ba fatin
ne’ebe mak sempre hetan inundasaun. Inundasaun ne’e sempre akontese
tanba tesi ai arbiru de’it liu-liu iha foho lolon sira.
“Tanba ne’e mak ita tau importansia ba ida ne’e, tinan ida iha loron ida, iha mundu tomak hanoin katak, ita tenki proteje rai no tasi ibun sira ho Ai-parapa. Ita mos hare katak Ai-parapa ne’e mohu barak ona, tanba ne’e agora governu esforsu atu kuda fila fali. Iha Suai ha’u hakarak apela de’it katak, ita la’os haree liu ba iha parte Floresta maibe ita hare mos ba i ha area Agrikultura, Suai rai ne’ebé luan, ita esforsu hamutuk oinsa mak ita bele dezenvolve setór Agrikultura, ita komesa buka atu moderniza ita- nia Agrikultura no hadia - infraestrutura ne’ebe mak iha.” Katak Ministru Marcos
Alende ne'e reprezentante Presidenti Autoridade Municipal (PAM)Covalima, Filomeno Cardoso, hakarak hato’o agradese ba nuno Governu tanba ho prezensa membru Governu dasia nian bele haree diretamente situasaun iha suai nian. Iha Suai loro ne’e sempre hetan ameasa husi Dezastre Naturais maibe tinan ne’e la iha akontese buat ida. Tanba ne’e Liu hosi komemorasaun loron Mundial Ai-parapa ne’ebe kuda iha iha Covalima bele minimiza dezastre Naturais no diminui klimatika hodi bele hamatak fali iha tasi ninian.
komemorasaun loron Mundial Ai-parapa ne’e hetan Partisipasaun , Vice Ministra MMSI, Vice Ministro MOP, SE, Diretor Jerál, Diretór Nasional xefe Departementu MAPPF nian no partispasaun maximu husi Komunidade sira. (Ekipa DMEA)